Rainbow Map – nowe narzędzie wspomagające terapię o wielowymiarowym zastosowaniu
Kilka tygodni temu miałam przyjemność poznać twórcę narzędzia Rainbow Map Andrew Thomas’a – niesamowitego psychoterapeutę z Wielkiej Brytanii, o ogromnej wiedzy i doświadczeniu zawodowym. Skutkiem naszej współpracy było zorganizowanie pierwszego w Polsce szkolenia z narzędzia terapeutycznego Rainbow Map, które z powodzeniem jest stosowane w Wielkiej Brytanii, a kolejne szkolenia oferowane przez Andrew Thomas’a oferują dostęp do tego narzędzia psychoterapeutom na całym świecie. Rainbow Map zyskuje coraz większe uznanie i popularność, a kolejne artykuły na jego temat pojawiają się w prestiżowych pismach z zakresy psychologii.
Czym jest Rainbow Map?
Jest to wielowymiarowe narzędzie terapeutyczne, które pozwala:
Wykorzystać je w każdym nurcie psychologii, a w szczególności w terapii poznawczo-behawioralnej, psychodynamicznej, eksperymentalnej, humanistycznej, schematów, i in.;
Zbudować i zrozumieć relację między ciałem (reakcja – rozpoznanie, oraz zrozumienie) oraz umysłem (określenie schematów działania i reagowania);
Wykorzystać je jako element psychoedukacji;
Wprowadzić elementy terapii skoncentrowanej na osobie;
Pomóc podtrzymać efekty terapii i radzenia sobie w niektórych sytuacjach przez klienta;
Rozwinąć niektóre zdolności klienta w zakresie postrzegania siebie oraz otoczenia;
Rozwinąć umiejętności relacyjne klienta w terapii rodzin oraz par;
Pomagać regulować stany emocjonalne, również w terapii osób z depresją, CPTSD, PTSD lub po przebytej traumie;
Budować empatyczną relację terapeuta-klient.
Rainbow Map jest ściśle powiązane swoimi podstawami z terapią poznawczo-behawioralną, teorią poliwagalną, a także oknem tolerancji. Jako element psychoedukacji narzędzie to pozwala klientowi poznać działalnie Refleksyjnego Mózgu, Reaktywnego Ciała i Reaktywnego Mózgu w kontakcie z sytuacjami stresującymi, depresyjnymi, innymi osobami, otoczeniem, a także wątkami traumatycznymi. Nazywam Rainbow Map narzędziem wielowymiarowym, ponieważ swoje zastosowanie może znaleźć w każdej terapii, moim zdaniem, również w terapii uzależnień – gdzie w sposób bardzo jednoznaczny pozwala wspomagać tą terapię, poprzez budowanie świadomości klienta.
W Rainbow Map pracuje zarówno klient, jak i terapeuta, co jest czynnikiem sprzyjającym budowaniu empatycznej relacji terapeutycznej. Klient pracuje na wielokolorowej mapie swoich emocji, a terapeuta jako osoba towarzysząca pracuje na Aide-Memorie, o czym będę więcej pisać w dalszej części artykułu.
Komentarz twórcy Rainbow Map
Od 2014 roku coraz bardziej martwiłem się, że podejście do terapii oparte wyłącznie na narracji, które nie obejmuje całego ludzkiego systemu, nie generuje zadowalającego poziomu odporności klienta po zakończeniu terapii. W „prawdziwym” świecie klienci wciąż byli narażeni na negatywne emocje, które wywoływały stany powodujące nawroty myśli i zachowań z przed terapii. Rainbow Map stała się moim sposobem na zintegrowanie całego ludzkiego systemu, zarówno narracyjnego, jak i fizycznego z terapią. Poza znacznym elementem psychoedukacyjnym klient zyskuje narzędzia doradzenia sobie po terapii.
Refleksyjny Mózg, Reaktywne Ciało, Reaktywny Mózg
Na potrzeby narzędzia Rainbow Map jego twórca – Andrew Thomas stworzył model podejmowanych aktywności przez człowieka w sytuacjach wyzwalających silne emocje, gdzie wprowadzone kolejno pojęcia oznaczają:
Refleksyjny Mózg – stan umysłu, w którym jesteśmy w pełni świadomi (posiadamy zdolność niezaburzonej analizy) stanów i sytuacji których doświadczamy, możemy zmieniać, przetwarzać oraz analizować informacje, które odbieramy z otoczenia. W proces myśleniowy silnie zaangażowana jest kora mózgowa. W momencie, gdy jesteśmy pod wpływem silnych emocji Refleksyjny Mózg zamyka się, a zaczyna działać Reaktywny Mózg oraz Reaktywne Ciało;
Reaktywny Mózg – w sposób ciągły i spontaniczny przywołuje wspomnienia, generuje emocje, życzenia i myśli, które są zauważane przez nasz Refleksyjny Umysł, gdy jesteśmy niewzburzeni i reagujemy na nasze ciało, a także niezależnie od stopnia wzburzenia związanego z sytuacjami wyzwalających w nas silne emocje. Jednocześnie monitoruje, kontroluje i reaguje na nasz organizm poprzez ciągłą wymianę sygnałów elektrycznych i chemicznych
Reaktywne Ciało – w sytuacjach wzburzenia emocjonalnego lub sytuacjach zagrożenia reaguje nasze ciało, zmieniając otrzymywane informacje z Reaktywnego Mózgu w chemiczne i elektryczne sygnały, które możemy obserwować w naszym ciele. Na tym etapie możemy określić flagi, które są dla nas kluczowe dla powtarzających się sytuacji związanych z silnymi emocjami lub sytuacjami zagrożenia.
Aide-Memorie oraz akronim FOPPI
Aide-Memorie to ważny element narzędzia Rainbow Map, na którym pracuje terapeuta z klientem, określając jego typowe zachowania, reakcje, czy też style radzenia sobie w sytuacjach wyzwalających silne emocje lub też brak emocji. Ponadto pozwala określić i rozpoznać przez klienta interakcje i reakcje z otoczeniem oraz innymi ludźmi.
Na potrzeby narzędzia Rainbow Map został zbudowany również akronim FOPPI, opisujący ludzkie reakcje oraz sposoby reagowania w sytuacjach zagrożenia lub w sytuacjach zniekształconych, które człowiek postrzega, jako niebezpieczne dla siebie, wyzwalające silne emocje – sygnał do walki/ucieczki/ ukrywania się/udawania martwego (fight-flight-hide-play death model).
Komentarz twórcy Rainbow Map
Łatwo dostępny model i język, który pozwala klientom stać się bardziej świadomymi natury reakcji na to, co dzieje się w nich i wokół nich. Ta świadomość jest użytecznym katalizatorem rozmów terapeutycznych w pracy terapeutów we wszystkich głównych modalnościach.
Rainbow Map odgrywa normalizującą rolę w terapii. Klienci uważają, że ich sytuacja pasuje do mapy, która jest oczywiście opracowana do ogólnego użytku, a nie do ich konkretnej sytuacji. Pomaga im to dostrzec, że nie są sami lub wyjątkowi w wyzwaniach, przed którymi stoją, a poczucie braku wyobcowania pomaga klientom uświadomić sobie, że inni stoją przed podobnymi wyzwaniami i przezwyciężenie ich jest zarówno uspokajające, jak i motywujące.
Stając się bardziej świadomymi swoich cykli wyzwalających, klienci sami odkrywają, że ich zmiany nastroju następują po określonym cyklu i robiąc różne rzeczy w inny sposób, mogą zredukować stany nagłego wzburzenia i spadku emocjonalnego oraz bardziej niezawodnie odzyskać nastrój, który jest wygodniejszy i bardziej konstruktywny.
Oczami terapeuty – doświadczenia własne
Moc narzędzia Rainbow Map doceniają klienci podczas terapii błyskawicznie. Poza elementem psychoedukacji, wprowadzenie Rainbow Map jako elementu terapii daje nieograniczone pole do pracy z każdym typem klienta. Również świetnie sprawdza się w coachingu przy pracy, m.in. z osiąganiem celów, wyznaczaniem granic, budowaniem swojej świadomości, czy też radzeniem sobie z agresją.
Przyjrzyjmy się poszczególnym typom klienta, gdzie zastosowanie Rainbow Map przyniosło efekty:
Uzależnienia – budowanie świadomości klienta oraz duże wsparcie w określeniu momentu sięgania po używki, sytuacjach wyzwalających emocje ściśle związane z chęcią pozostania w nałogu;
Współuzależnienia – określenie i uświadomienie sobie przez klienta bycie współuzależnionym, praca na emocjach oraz budowanie samoświadomości, wspomagające wychodzenie z relacji toksycznych;
Depresja – bardzo silne wsparcie oraz element edukacyjny, znacznie sprawniej pozwalający opisać stany emocjonalne oraz sytuacje, w których klient pogłębia stany depresyjne niż dziennik emocji, a tym samym pozwalający sprawniej radzić sobie z emocjami;
Trauma – głęboka praca na emocjach, wyznaczanie punktów – flag zapalnych poprzez określenie sytuacji, w których klient powraca do stanów depresyjnych relacyjnie związanych z przeżyciem traumatycznym;
PTSD, CPTSD – wyznaczanie momentów oraz typów reakcji na wydarzenia związane ze stresem pourazowym, cykliczna praca z Rainbow Map pozwala wyregulować stany emocjonalne, a także sposoby reagowania oraz uświadomić klientowi ważne elementy wspomagające terapię;
Ofiary przemocy domowej, mobbing – budowanie świadomości klienta, Rainbow Map daje duże możliwości do pracy z tym typem klienta, w tym przypadku klient bardzo szybko odkrywa i uświadamia sobie, w jakiej sytuacji się znajduje;
Zaburzone schematy – pozwala odkryć oraz określić schematy, w których znajduje się klient, wspomaga pracę zmiany schematów;
Borderline – uczy klienta samoświadomości, wspomaga terapię, a także pozwala na pogłębioną pracę z klientem poprzez pokazywanie mu stanów emocjonalnych, które mogą zostać wcześnie rozpoznane przed wywołaniem reakcji;
W terapii par – pozwala budować świadomość partnerów, wspomagać proces terapeutyczny, uczyć samoakceptacji;
Leczenie anoreksji, bulimii, i in. – pogłębiona praca z klientem ukazująca zależności stanów emocjonalnych z reakcjami z ciała i do ciała;
Po terapii – klient może sam po terapii pracować ze sobą na narzędziu Rainbow Map, uczyć się i pogłębiać świadomość, budować inteligencję emocjonalną.
Powyższe przykłady są nieliczne, pomagające w zobrazowaniu jak wiele jest zastosowań narzędzia Rainbow Map. Narzędzie to może zostać wykorzystane w każdym typie terapii, jego elastyczność znacznie ułatwia proces terapeutyczny, a także buduje inteligencję emocjonalną klienta pozytywnie wpływając na relację terapeutyczną.
Komentarz twórcy Rainbow Map
Koncepcja flagi wyzwalającej zapewnia terapeutom i ich klientom narzędzie, za pomocą którego mogą bardziej niezawodnie aktywować zasoby klienta opracowane podczas terapii oraz po jej zakończeniu. W ten sposób pozytywne efekty terapii są trwalsze, dzięki czemu klienci są bardziej odporni. Będąc w stanie zauważyć, że sami mają kontrolę nad zdarzeniami z ich życia, mogą zachować swój refleksyjny umysł otwarty i uniknąć dominacji kompulsywnych zachowań, które zwykle wykolejają ich życie i powodują, że w pierwszej kolejności uczestniczą w terapii.
Ta zwiększona zdolność do zmniejszania skłonności do działania i myślenia w sposób kompulsywny umożliwia również klientom większą zdolność do kontynuowania regeneracji ich systemu po terapii.
Również nawroty do starych stylów zachowania, których doświadczali przed terapią, są mniejsze, ponieważ można je postrzegać w kontekście wyzwalania ich systemu przetrwania, któremu czasami trudno jest się oprzeć. Zamiast tego mogą znaleźć sposób na samodzielną pracę i rozwijanie zasobów, aby lepiej przygotować się do uniknięcia najwyższych / najniższych i najbardziej destabilizujących poziomów ich destruktywnych zachowań. Tak więc Rainbow Map i Model Reflective Mind i Reactive Brain / Body pomagają klientom postrzegać terapię mniej jako całościowe rozwiązanie ich problemów, ale raczej jako miejsce, w którym mogą dowiedzieć się więcej o swoim systemie i pracować między sesjami, a potem nad poprawą jakości życia.
Podsumowanie
Dzięki współpracy z Andrew Thomas’em – twórcą narzędzia Rainbow Map stworzyliśmy możliwość dostarczania szkoleń z tego narzędzia na terenie Polski. Więcej informacji na temat szkoleń w językach angielskim oraz polskim z narzędzia Rainbow Map jest dostępnych na stronie www.rainbowmap.org oraz dla szkoleń w języku polskim na terenie Polski www.rainbowmap.psychologia.org.pl
Na terenie Polski wyłącznie Instytut Psychologii Stosowanej z Warszawy otrzymał oficjalną akredytację jako instytucja mogąca dostarczać szkolenia z zakresu Rainbow Map.
Warunkiem uczestnictwa w szkoleniu z narzędzia Rainbow Map jest posiadanie nie mniej niż 150 godzin pracy terapeutycznej z klientem. Po ukończeniu szkolenia, jego uczestnicy otrzymują certyfikat potwierdzający udział w szkoleniu, a także dostęp do materiałów źródłowych w języku polskim i angielskim. Więcej na temat kosztów uczestnictwa oraz terminów szkoleń na oficjalnej stronie Instytutu Psychologii Stosowanej.
Ewa Polit